10 jaar tuinzaal
10 jaar Tuinzaal! Het is alweer een decennium geleden dat de oude binnentuin van het Kunstmuseum officieel werd getransformeerd tot tuinzaal – het centrale hart in de museale routing. Destijds aan niemand minder dan Barack Obama de eer, om als eerste te spreken in de nieuwe Tuinzaal tijdens de Nuclear Security Summit. Nu, 10 jaar later, wordt deze mijlpaal gevierd en wordt de balans opgemaakt. Want, werkt het?
Van binnentuin tot tuinzaal
De binnentuin is altijd een vitaal onderdeel geweest van de totale museale beleving en was met maar liefst negen toegangsdeuren van oorsprong ook een belangrijk moment in de museale routing. Maar vanwege de in de jaren ’90 aangebrachte klimaatinstallatie (om de kunst in het museum te beschermen), was de binnentuin niet langer toegankelijk en werd beroofd van zijn oorspronkelijke verblijfsfunctie. Tegelijkertijd ontbrak er binnen het museum een goede plek voor samenkomst of debat; een plek voor divers en publiek gebruik. De vraag verrees of de binnentuin opnieuw een belangrijke rol kon spelen, maar nu als een ‘overdekte buitenplek’. Een gevoelige opgave want het museumgebouw zelf maakt als kunstobject deel uit van de collectie. Met het gedachtegoed van Berlage als centraal uitgangspunt begon B&R aan een ontwerpend onderzoek. Tijdens het ontwerpen ontdekten we dat de oplossing voor een succesvolle ingreep lag in een genuanceerde balans tussen versmelten en tegenstellen: zo dicht mogelijk bij Berlage komen, en tegelijkertijd op gepaste afstand – (letterlijk) los blijven. Met de overkapping is de binnentuin getransformeerd tot een bijzondere hybride. Vanuit klimaatperspectief voorziet het in dezelfde gemakken als een binnenruimte, maar vanuit de museumbeleving stap je hier nog altijd ‘naar buiten’.
Kenmerkende elementen uit het ontwerp en gedachtegoed van architect Berlage – zoals de aandacht voor imperfectie en de ambachtelijkheid van materialen en detaillering – hebben het nieuwe ontwerp geïnspireerd. De donkere gevlinderde stortvloer versterkt de kleuren van het metselwerk in de plint van de gevels. Het opvallende daglicht dat wordt doorgelaten door het glazen dak creëert een poëtisch repetitief patroon op de gestreepte gevels. De overkapping lijkt enkel te rusten op de kolommen en zweeft boven het bestaande gebouw. Zo zet de Tuinzaal het bestaande gebouw van Berlage in een heel nieuw perspectief.
10 jaar later
In een terugblik naar de ontwerpfase van de Tuinzaal is de spanning van destijds gemakkelijk op te roepen. “Het overkappen van de binnentuin van Berlage was een waagstuk – één die zich zorgvuldig moest voegen aan het gebouw, nota bene kunstobject nr. 1 op de inventarislijst van het museum. Maar er was ook een collectief vermoeden dat het wel eens iets heel moois zou kunnen opleveren, het borrelde!”, zegt Job Roos. Maar, 10 jaar na de oplevering kan er teruggekeken worden op een bewezen ontwerp. Naast galerijen en ruimtes om naar kunst te kijken heeft het ook weer een plek om tussen de kunst te verblijven. Om te ontmoeten en te reflecteren. Het faciliteert het functioneren van het museum als een verrijkende factor, waarmee het museum ook een bredere maatschappelijke functie vervult. Tien jaar geleden is de uitbreiding natuurlijk ontworpen met een diversiteit aan gebruikersmogelijkheden in het achterhoofd, maar waarvan toekomstige de praktijk zich nog moest uitwijzen. Zou de tuinzaal de kameleon worden waarvoor deze mede bedacht is? Dat is nooit vanzelfsprekend, maar een decennium later toch een werkelijkheid. Van diner tot debat en koffie tot kamerconcert – de tuinzaal bruist! En nog belangrijker: het laat het gebruik van het museum bruisen!
De Tuinzaal is in nauwe samenwerking met Octatube gerealiseerd en daarna diverse keren bekroond met vakprijzen.
