aan de slag met de thomaskerk!
Een naoorlogs kerkicoon
Een onverwachte parel, verstopt tussen de hoogbouw van het zakendistrict aan de rand van de Amsterdamse Zuidas. Braaksma & Roos Architectenbureau is vereerd dat wij mogen bijdragen aan het herstellen en moderniseren van dit hart van cultuur en religie. Waar in de businesswereld alles in het teken staat van geld verdienen, is de Thomaskerk uit 1966 een plaats voor zachtere en maatschappelijke waarden, waar kritisch kan worden nagedacht over de zingeving van het leven. Het gebouw is een onopvallende verschijning tussen de architectonische hoogstandjes van het gebied – opgetrokken uit ‘gewone’ gele bakstenen, en relatief laag. Maar eenmaal binnen begrijp je waarom het een van de hoogtepunten is uit de Nederlandse kerkarchitectuur na 1945.
Een gesamtkunstwerk
‘Alles wat ik te zeggen heb zit in deze kerk’, zei architect Karel L. Sijmons (1908-1989) over de totstandkoming zijn levenswerk: De Thomaskerk in Amsterdam. Karel Sijmons startte in 1954 als zelfstandig architect na een aantal jaar in groepsverband te hebben gewerkt. Sijmons kreeg veel erkenning voor zijn kerkarchitectuur die zich kenmerkt door expressieve vormen, opgetrokken uit ruw beton in een stijl die ook wel wordt aangeduid met het brutalisme. In deze stroming werd vanuit eclectisch functionalisme ontworpen met een grote variatie aan vormen en materialen. Sijmons is één van de weinigen geweest die in ons land kerken heeft ontworpen in deze stijl. Kerken uit deze stroming staan vaak op onopvallende locaties. Daarnaast vallen de kerken minder op doordat bij veel ontwerpen de klokkentorens een lager profiel hebben of simpelweg zijn weggelaten. Zo ook bij de Thomaskerk aan de Prinses Irenestraat in Amsterdam Zuid.
Brutalisme
Een ander kenmerk van het brutalisme is terug te zien is in het interieur van overwegend ruw afgewerkt beton. Dit ruwe uiterlijk is verkregen door bekistingen toe te passen van ongeschaafd hout. De houtnerven geven het harde materiaal een levendig karakter. In de kerkzaal zijn de wanden anders afgewerkt: behalve de steunpilaren zijn de wanden opgetrokken in baksteen en afgewerkt met een laag grijze mortel. Het is ook juist de ambachtelijke materiaalbewerking van deze brutalistische architectuur die het gebouw eigenheid en identiteit geven.
Symboliek
De sobere indeling van de kerk is volledig ingericht op de protestantse eredienst, met drie thema’s die centraal staan: het Woord, de Doop en het Avondmaal. Zo staat het doopvont aan de voet van de kansel om te benadrukken dat de doop in het midden van de gemeente moet plaatsvinden. De verkondiging van het Woord vindt plaats in het hoge gedeelte van de kerk omdat het Woord ruimte nodig heeft. In de intieme, lage ruimte staat de Tafel voor de viering van het Avondmaal. De zandstenen vloer is een verwijzing naar de tocht van het volk Israël door de woestijn en het golvende dak symboliseert de zee waar God de Israëlieten onder leiding van Mozes doorheen leidde. Het enorme, driehoekige daklicht verwijst naar de drie-eenheid.
Multifunctioneel centrum
Het vooruitstrevende idee van Sijmons was dat de kerk niet alleen fungeerde als een religieus centrum, maar ook een onderdeel vormde van een culturele wereld. Daarom is de kerkruimte omgeven door enkele ruimtes voor niet-kerkelijke functies zoals concerten, vergaderingen en theater. Nu, bijna 60 jaar later, biedt de kerk met zijn rustige karakter en verborgen kwaliteiten een bijzondere aanvulling aan de drukke Zuidas. Op de visie van Sijmons bouwen we verder aan de Thomas als een plek voor ontmoeting en verhaal. Stap voor stap wordt het gebouw hiervoor klaargemaakt. We beginnen nu met de vergaderzalen samen met de verduurzaming en herstel van de gevels. De theaterzaal en entree volgt later. Het is een bijzondere ontdekkingstocht met veel verhaal en inspiratie door het gesamstkunstwerk van Sijmons.
