De complexe puzzel van het World Forum
Over de uitdagingen bij de integrale verduurzaming van een jaren ’60 congresgebouw
Na jaren van achterstallig onderhoud is het World Forum terug als volwaardig Congresgebouw in de Internationale Zone in Den Haag. Het iconische gebouw naar ontwerp van de beroemde functionalistische architect J.J.P. Oud heeft een integrale, gefaseerde verduurzaming ondergaan met de focus op de conservering van het casco, isolatie van de buitenschil, het aanpakken van achterstallig onderhoud, het upgraden van de brandveiligheid en klimaatinstallaties en verlaging van de exploitatielasten. Daarnaast vormen de modernisering van het interieur, de vernieuwing en toevoeging van entrees en het uitbreiden van het gebouw met expositie- en congresruimten belangrijke onderdelen van het project. Braaksma & Roos Architectenbureau realiseerde dit omvangrijke project (42.000m2) met behoud van de architectonische waarde van het gebouw.
De redding van een gebouw
Na de sloop van de in 1988 toegevoegde expositieruimte de Statenhal was het World Forumgebouw niet meer inzetbaar als congresgebouw. Het verkeerde in slechte staat en had in de loop der jaren zijn glans verloren. Project architect Olivier Graeven: “Het was zodanig geamputeerd dat het niet in aanmerking kwam voor de status van wederopbouwmonument. We stonden voor het dilemma of we zouden voortborduren op de kwaliteiten van het ontwerp van Oud, of ruimte zouden bieden voor een moderne uitbreiding en het monumentale loslaten.” Uiteindelijk is Braaksma & Roos Architectenbureau erin geslaagd om beide te doen: de bijzondere kwaliteiten van het gebouw zijn gekoesterd en tegelijkertijd is voldaan aan de wensen van zowel de opdrachtgever als de exploitant.
De ultieme uitdaging: bouwen tijdens grote evenementen
Volgens projectleider Matthijs van der Lugt was de grootste uitdaging van het project het sturen van alle verschillende belangen tot een goed resultaat naar ieders tevredenheid. “Het binnen budget renoveren van een dusdanig groot gebouw met veel achterstallig onderhoud vroeg om zeer ingrijpende maatregelen. Het draaiende houden van het congrescentrum tijdens de bouw was één grote puzzel.”
Het bouwproces was in verschillende fasen opgedeeld: na een technische opname en kostenraming voor het restaureren van het gebouw in 2012, werd in 2014 naar aanleiding van de Nuclear Security Summit een nieuwe congreszaal in het gebouw gerealiseerd met een eigen zij-entree. Tegelijkertijd zijn de sanitaire voorzieningen volledig vernieuwd. In 2015 volgde de restauratie, renovatie en verduurzaming van het exterieur. De ruimte onder de luifel en het bestaande entreegebied zijn getransformeerd tot nieuwe expositie- en congresruimtes. De parketvloeren van de World Forum Theaterzaal zijn vervangen en het hele interieur van het gebouw is gerenoveerd met de nadruk op brandveiligheid en duurzaamheid.
Een duurzame toekomst met BIM
Omdat veel van de werkzaamheden van de afgelopen decennia niet of onvolledig waren vastgelegd, heeft Braaksma & Roos Architecten voor de renovatie van het World Forum een Building Information Model opgesteld op basis van 4650 tekeningen, waarin alle technische kennis van architect, constructeur, installateur en aannemer bij elkaar worden gebracht. In het model is gedetailleerde bouwkundige en installatietechnische informatie verwerkt, zoals de wijze van aanleg, het type en de positie van installaties. Toekomstige ontwikkelingen kunnen worden toegevoegd, waardoor de informatie altijd up-to-date blijft. Het model kan zo bijdragen aan een duurzaam onderhoudsplan.
Op maat gemaakt
In 2014 werd in het World Forum de Nuclear Security Summit georganiseerd met de aanwezigheid van 58 wereldleiders. Olivier Graeven: “Voor de hoofden van staten diende een tweede entree gerealiseerd te worden en de sanitaire voorzieningen waren toe aan een renovatie.” De gele tegels in de toiletten werden van groot belang geacht en werden in ere hersteld; honderden tegels zijn handmatig bijgekleurd. Met nieuwe deuren, wasbakken en waterloze urinoirs – maar in de geest van Oud – is zo een ontwerp op maat gerealiseerd. “Op maat” was ook zeker van toepassing op de aanpassing van de deuren van de Mississippi zaal: de akoestisch scheidende en brandwerende deuren moesten verhoogd voor de komst van de wereldleiders.
Uitbreiding onder de bestaande luifel
Voor de uitbreiding van de expositieruimte, koos Braaksma & Roos Architectenbureau voor het behoud van de iconische betonluifel en zette de ruimte eronder gedeeltelijk dicht. De bestaande foyer werd getransformeerd en bij het plan betrokken, met een efficiënter ruimtegebruik als gevolg. “Opvallend is, dat het effect van het dichtzetten van de luifel een zeer positief effect heeft op de gastvrijheid. Er is meer ruimte voor ontmoeting direct bij binnenkomst. De ingrepen die we hebben gedaan verhogen in hoge mate de flexibiliteit van het gebouw. Zichtlijnen zijn vrijgehouden en verhokte ruimtes vrijgespeeld. Dit zorgt voor een goede oriëntatie; er is sprake van “natural wayfinding”, het publiek wordt op natuurlijke wijze naar de zalen geleid”.
Een duurzame schil
De totale renovatie van het exterieur heeft het gebouw in hoge mate verduurzaamd, met behoud van de esthetische kwaliteit. Het beton en de gevelbekleding zijn schoongemaakt en gerestaureerd, alle ramen en entrees zijn vervangen voor driedubbel glas in nieuwe aluminium puien en kozijnen met dezelfde detaillering als de oorspronkelijke profielen uit de jaren ‘50. Tevens is 9.300 m2 dakisolatie aangebracht en is een extensief groen dak van 6.000 m2 aangelegd. Met 250 zonnepanelen levert het World Forum zelfs stroom aan de hele wijk.
Succesvolle samenwerking
Een goede samenwerking tussen de verschillende partijen was van essentieel belang bij dit project. Senior projectmanager Michiel van der Valk van de gemeente Den Haag: “Gedurende de renovatie van het WFCC in Den Haag heb ik intensief samengewerkt met diverse medewerkers van Braaksma & Roos Architectenbureau. Tijdens dit langdurige traject zijn we voor diverse complexe bouwkundige uitdagingen komen te staan. Al deze uitdagingen zijn zonder uitzondering met vol enthousiasme en veel vakinhoudelijke expertise aangegaan en positief afgerond. De medewerkers van Braaksma & Roos architectenbureau hebben in de meeste van deze gevallen een succesbepalende rol ingevuld waar ik ze als opdrachtgevend projectmanager namens de gemeente Den Haag zeer dankbaar voor ben. Ik heb heel fijn met hen samengewerkt! “
Fotografie: Arjen Veldt