het kleurrijke verhaal van canisius

Het interieur

In Nijmegen wordt er vol op gewerkt aan het kleurrijke Canisius; één van de beeldbepalende gebouwen in de stad, en bij veel inwoners nog in de herinnering voortleeft. In dit voormalig internaat heerste decennia lang tucht en orde, en bovenal een duidelijke hiërarchie. En dat is nog steeds zichtbaar. Niet alleen de architectuur en detaillering werden gebruikt om onderscheid zichtbaar te maken, ook het gebruik van kleur heeft in deze een hoofdrol. Het complex was een levendig  geheel, maar verschillende kleuren zijn inmiddels onder dikke lagen witte saus verdwenen. Nu tijdens de transformatie wordt het verhaal van de kleuren opnieuw gelezen – en een nieuw hoofdstuk bijgeschreven.

Van harmonie naar een wereld van contrast

Bij binnenkomst van het Canisius college stap je in een fantastische monumentale wereld vol kleur. Siermetselwerk in diverse tinten op getoogde doorgangen met natuurstenen voetstukken, slank gesmede hekwerken langs de verdiepingen en een indrukwekkend plafond van glas-in-lood. Een hard contrast met de eerstvolgende gang; van klakkende hakken naar het gedempte geluid van donkere vloerbedekking. De rest van de gang en ruimtes is wit – zelfs de ornamenten zijn beplakt met vliesbehang. In de afgelopen decennia is bijna 80% van het oorspronkelijke gebouw gesloopt, en is het overgebleven bouwwerk voor een groot deel overgeschilderd – op een paar ruimtes zoals de kleurrijke entree na.  In deze ruimtes kun je de sfeer waar architect N. Molenaar op uit was nog proeven: interieur en exterieur verweven in een ‘natuurlijke polychromie’, waarin materialen elkaar benadrukken en versterken. Het gebruik van kleur is daarin essentieel.

Kleuren keren terug in een nieuw ontwerp

Inmiddels is de transformatie van het college tot woongebouw in gefaseerde uitvoering. Daarvoor heeft B&R een nieuwe visie op de (letterlijke) inkleuring van het monument gemaakt. “Een goed begrip van kleur is eigenlijk onmisbaar bij een transformatie”, zegt Sjoerd Marijnissen, projectarchitect. “Om recht te doen aan het verhaal van het monument moet je het kunnen doorgronden, daarvoor wil je het kleurgebruik ook goed kunnen begrijpen. Vanuit de kleurhistorische verkenning van Rosan Scheres (History by Design) hebben we vooral ook gekeken naar de ideologie achter het gebruik van kleuren. Hoe zijn deze toegepast, en wat is het systeem achter deze kleuren? Nu geven we een nieuwe invulling aan diezelfde logica. We borduren voort op het bestaande palet, maar kiezen bijvoorbeeld voor net iets andere tinten waardoor architectonische details nog mooier uit komen.

Door de gefaseerde uitvoering zijn we eigenlijk aan het ontwerpen en uitvoeren tegelijk. Dat heeft zo zijn voordelen, we ontdekten bijvoorbeeld tijdens de werkzaamheden dat onder het tapijt bijna overal nog de originele tegelvloeren verborgen zaten, en in redelijke staat. Vanuit de opdracht hadden wij in het ontwerp rekening gehouden met een nieuwe vloer, maar toen we de opdrachtgever meenamen in de mogelijkheden voor herstel én de visualisaties met de oorspronkelijke vloer lieten zien was hij snel om. Hij zei letterlijk ‘dit is zo mooi, hoe kan je dit nu niet willen maken?’.” Geïnspireerd op het oorspronkelijke hiërarchieprincipe worden de niveaus van afwerking in stand gehouden: rijk op de begane grond, soberder op de hogere verdiepingen. Ook het later bijgebouwde externen gebouw krijgt net als toen een eigen identiteit met een afwijkend kleurpalet.

Herstel van de hoven

Inmiddels zijn de eerste woningen al dicht bij de oplevering, én mag er officieel worden begonnen aan de uitbreidingen aan de achterzijde. Oorspronkelijk  had het gebouw drie ‘armen’ met tussengelegen binnenhoven. In eerdere verbouwingen is dit ruw afgebroken. “Waar de mooie stenen aan de buitenkant overgingen in meer sobere stenen is simpelweg de zaag gezet, ongeacht of dat nou praktisch was voor de binnenkant. Het resultaat was dat er zelfs een ruimte was zonder toegangsdeur, omdat de ontsluiting op de slooptekening stond”. Nu is het een interessant canvas om op voort te borduren, en levert het unieke woonvormen op.