Het nieuwe Canisius – de parel van Nijmegen

Wie de Berg en Dalseweg in Nijmegen in rijdt, ziet al snel het voormalig Canisius College;  een imposant rijksmonument ontworpen in Hollandse neorenaissance stijl door architect N. Molenaar. Van 1900 tot ca. 1970 diende het als katholieke hogere burgerschool en gymnasium en bood het plaats voor zowel interne als externe leerlingen. In de jaren die volgden werd het pand door meerdere instellingen als kantoor gebruikt tot het in 2017 weer op de markt verscheen. Het Nijmeegse college met z’n iconische bibliotheek werd gekocht door Kroot & Partners Vastgoed samen met tB investments. Braaksma & Roos Architectenbureau kreeg de opdracht om in samenwerking met FransvanRoy Architectenburo het indrukwekkende gebouw nieuw leven in te blazen. De plannen voor deze omvangrijke herbestemming zijn op dit moment in volle ontwikkeling, waaronder de realisatie van ca. 120 woningen voor starters en young professionals.

Oorspronkelijke glorie

Het gebouw was van oorsprong opgebouwd als een ware onderwijsmachine, met een strenge opzet die controle en beheersing van de leerlingen in de hand werkte. Het langgerekte college had aan de straatkant een indrukwekkende façade, representatief voor z’n publiek die veelal afkomstig was uit de katholieke bovenlaag van de maatschappij. Er heerste tucht en orde, op de gangen moest het stil zijn en ieder stukje van het gebouw was met zorg ontworpen zodat nergens dode hoeken ontstonden. In het grootste gedeelte mocht je als scholier ook niet komen, laat staan zonder begeleiding rondzwerven. Slechts in twee kamers gelegen naast de kapel mochten de teugels vieren en vertellen de muren nog het verhaal van de oude bewoners.

Aan de achterzijde van het gebouw grensden drie vleugels met daartussenin twee hoven. Het ene hof was sober vormgegeven en diende als speelplaats voor de externe scholieren. In het andere hof bevond zich een botanische tuin waarin allerlei exotische gewassen te vinden waren die de paters van hun reizen mee terug naar Nijmegen namen. Deze groene oase te midden van de rigide instelling was uitsluitend voor hen toegankelijk. Beide hoven worden vanuit het gebouw ingeleid door open galerijen. Vooral de galerij aan de patertuin was rijkelijk gedecoreerd met diverse kleuren en ornamenten en bevond zich met een elegant trapje iets hoger dan de rest van de tuin.

Door de jaren heen meerdere uitbreidingen aan het gebouw gedaan; twee extra kapellen, een ziekenvleugel, een externengebouw. Bijna allen met een ingetogen materialisering, behalve het externengebouw. Deze is aan de linkerkant van de voorzijde aangebouwd, geheel in dezelfde taal en detaillering als de rest van de facade. Tijdens de grote sloopwerkzaamheden eind jaren ’80 en begin ’90 is dan ook alleen deze voorzijde van het gebouw overeind gebleven.

Hernieuwde verbinding

In de monumentale voorbouw die vandaag de dag nog over is, zijn de belangrijkste functies voor de professoren en paters nog terug te vinden. De indrukwekkende bibliotheek, ontvangstzaal, entreehal, kapel en beide galerijen zijn nog aanwezig. Toch heeft de grove ingreep van de jaren ’80 en ’90 de structuur flink aangetast met zichtbare ‘wonden’ ter plaatse van de slooplijn. Het landschap rondom het gebouw is versteend en de galerijen die voorheen de weg naar de hoven openden zijn abrupt dichtgezet. Met de aankoop door Kroot & Partners vastgoed en tB investments wordt er gezocht naar manieren om het kleurrijke verhaal van het Canisius opnieuw te activeren en wederom te verbinden met de stad. De herinnering aan het gebouw, de lokalen, gangen en geluiden leeft bij veel Nijmegenaren in het collectieve geheugen. In het hoofdgebouw zullen  nieuwe woningen voor starters en young professionals gerealiseerd worden. Ook wordt de sprookjesachtige bibliotheek, die niet onder doet voor die van het Rijksmuseum, apart ontsloten met een eigen entree.

“De oorspronkelijke structuur is heel belangrijk voor de identiteit van het Canisius, deze willen we zo goed mogelijk herstellen en versterken. Tijdens ons onderzoek zijn er verschillende geheimen van het gebouw als verborgen parels naar boven gekomen, deze willen we laten zien! Daarnaast doen we zorgvuldig onderzoek naar de potentie van het gebouw ter plaatse van de ‘wonden’. Het antwoord op deze opgave omvat daarmee een inspirerende mix van een geraffineerde restauratie, reconstructie én en het inpassen van een nieuwe laag waarin de taal van het bestaande gebouw leidend is”, aldus Sjoerd Marijnissen, ontwerper bij Braaksma & Roos Architectenbureau.