kennis van post rotterdam
Interview met projectleider Matthijs van der Lugt
Dit interview met projectleider Matthijs van der Lugt verscheen onlangs in de nieuwsbrief van de BNA (Branchevereniging Nederlandse Architectenbureaus)
Het hoofdpostkantoor is een van de weinige overgebleven vooroorlogse gebouwen en krijgt als POST Rotterdam een heel andere functie. Een schitterend en uitdagend project, ontwikkeld door en in eigendom van OMNAM Group. Ingewikkeld vanwege de omvang en de locatie in hartje Rotterdam. “Er zit straks weer leven in het monument”, zegt Matthijs van der Lugt van Braaksma & Roos Architectenbureau. “Met de visie van OMNAM Group en het ontwerp van ODA Architecture brengen we de kwaliteit van het gebouw naar voren met zo min mogelijk ingrepen in het monument. Dat is de kracht van het ontwerp.”
Erfgoedadvies met kennis van regelgeving
De plannen voor de verbouwing van het honderd jaar oude hoofdpostkantoor aan de Coolsingel zijn talrijk en veelbesproken. Eerdere initiatieven liepen op niets uit vanwege een combinatie van te weinig draagvlak, te grote complexiteit en te hoge kosten. Het pand staat inmiddels 14 jaar leeg. OMNAM Group is de huidige eigenaar, een projectontwikkelaar met de visie om de rijke en inspirerende geschiedenis van het Postkantoor te eren, terwijl het opnieuw wordt vormgegeven als nieuwe en eigentijdse openbare ruimte.
OMNAM organiseerde een internationale wedstrijd in 2016 om te beslissen over het lot van het Postkantoor, die werd gewonnen door het in New York gevestigde architectenbureau ODA. Het winnende ontwerp van ODA omvatte de toevoeging van een woontoren van 150 m hoog aan het monument en de herbestemming van het Postkantoor als hotel-, werkruimte-, winkel- en entertainmentlocatie. Het gebied wordt een levendig en boeiend nieuw gebied voor de Rotterdammers.
Erfgoedadviseur voor Rijksmonument
B&R is al sinds 2008 bij de transformatie van het postkantoor betrokken en heeft in die periode drie opdrachtgevers gehad, vertelt Matthijs van der Lugt, associate partner en projectleider bij het bureau. “We begonnen als erfgoedadviseur en werden daarna hoofdarchitect. Nu is onze rol veelzijdig als heritage supervisor en architect of record. Dat laatste wil zeggen de lokale architect in de internationale samenwerking met architectenbureau ODA uit New York. Zij zijn als lead architect verantwoordelijk voor het totaalontwerp en het interieur. Wij voor de verbinding van het ontwerpconcept met zowel het interieur, als het exterieur van het Rijksmonument.
Als lokale partner zorgen wij onder andere voor de controle op regelgeving en tegelijk adviseren wij ODA over de omgang met het monument. Braaksma & Roos is expert in restauratie en herbestemming van monumentale architectuur. Wij waren in verschillende rollen al een heel aantal jaar bij het Postkantoor betrokken. We kenden het gebouw goed en waren daarmee al geruime tijd in beeld”, verklaart Van der Lugt.
Doorwaadbaar gebouw
De realisatie van het project ging in oktober 2021 van start. “Rotterdam zag als eerste activiteit de sloop van de Rodezand vleugel”, vertelt Matthijs van der Lugt. “Slopen is voor een erfgoedspecialist eigenlijk iets wat we niet doen. Maar er is een goede verklaring: dit deel van het gebouw zat namelijk niet in het oorspronkelijke ontwerp van het Postkantoor. Het is pas later aangebouwd, en is van een andere kwaliteit.” Het was het voormalige besloten expeditiehof waar vroeger de postzakken werden geladen en gelost. Op deze plek aan de achterkant van het gebouw komt de torenconstructie waarmee er een overdekt binnenhof ontstaat. Voor deze woontoren is een ruim 9 m diepe fundering gemaakt en zijn er 64 m diepe palen geboord.
Met winkels, galeries, cafés, terrassen en restaurants rond de openbare hal en binnenplaats aan de achterzijde, wordt POST Rotterdam een doorwaadbaar gebouw en een nieuwe schakel in het stadscentrum. Op de verdiepingen komen 224 hotelkamers van het vijfsterren Kimpton hotel, met ingang aan de Stadhuisstraat. In de gehele transformatie is ook veel ruimte bestemd om te wonen: in de toren komen 305 huur- en koopappartementen. De woontoren wordt in de komende 3 jaar gebouwd en dan zal zo mogelijk ook de transformatie van het Rijksmonument klaar zijn.
Kennis van regelgeving essentieel
De rol van Braaksma & Roos Architectenbureau in projecten als deze is het inzichtelijk maken waar de waarde van het monument concreet tot uiting komt, vertelt Van der Lugt. “Wij maken onder andere de hiërarchie weer helder: de begane grond is openbaar toegankelijk en rijkelijk afgewerkt, naar boven toe wordt het steeds soberder. Wij hebben de interieurarchitect geholpen dit te begrijpen en mee te nemen in hun ontwerp. De materiaalkeuze is door het ODA team in nauwe samenwerking met ons afgestemd op deze hiërarchie in vormgeving.” Materialen die afgeleid zijn van postkenmerken (waxzegels, kartelrandjes) en architectonische passende elementen (eclectische lampen) zonder overdaad. Het interieur moet het monument niet overschreeuwen, maar juist versterken.
“Je kunt alleen adviseren op erfgoed als je de regelgeving erachter kent”, meent Van der Lugt. “Het gebruik van gebouwen en de materialen, hoe kun je dat keuren, waar zit de speelruimte in de regelgeving? Je moet weten waar de kansen liggen. Waar moet je per se aan voldoen, wat is discutabel, wat is te overleggen met Monumentenzorg, wat moet je overleggen met de brandweer? Dat is een belangrijke rol als lokale partner.”
“Het gaat over de kleinste dingen, vertelt Matthijs van der Lugt, waarbij je moet afwegen hoe het monumentale karakter en nieuwe hotelkamers zich het beste verhouden. De belangenafweging is lastig: de gebruiker is hotelexploitant en wil bijvoorbeeld een drempelloze vloer, alsof je erover zweeft. Maar vanuit monumentale waarde wil je de tegelvloeren niet slopen.”
Advies vanuit Bouwbesluit
In een Rijksmonument past eigenlijk niets. “Restaureren is duur”, stelt Van der Lugt, “en overal is regelgeving op van toepassing. Als lokale partner geven wij aan de hand van het Bouwbesluit en diverse normen advies, met oog voor het behoud of versterken van monumentale waarden. Voor de technische kant kunnen wij niet zonder BRISwarenhuis.”
Zo zit in het gebouw een Paternoster lift met opeenvolgende cabines zonder deuren. Volgens Van der Lugt is het een van de weinige liften van dit type in Nederland en zelfs in Europa. “Maar die gaat natuurlijk niet meer werken. Als je deze wilt behouden, zal je vanuit het Bouwbesluit moeten onderbouwen dat functioneel gebruik op die wijze niet meer kan, maar we toch de monumentale waarde zichtbaar willen houden. Dichtmetselen willen we natuurlijk niet. Om hierover te adviseren hebben we écht BRISwarenhuis nodig.” Van der Lugt vindt het een essentiële bron voor de raadpleging en toepassing van normen en regelgeving bij alle projecten die zij doen. Braaksma & Roos gebruikt de bouwbibliotheek al ruim 20 jaar.
Zo min mogelijk ingrepen
Ingrepen durven doen in een monumentaal gebouw is lastig, blijkt uit het verhaal van Matthijs van der Lugt. De kracht van het ontwerp is met zo min mogelijk ingrepen de kwaliteit van het monument naar voren te brengen. Zo gaat het icoon van de Post in Rotterdam straks opnieuw de verbinding aan met de stad.
