AZC Prinsenbosch, Gilze
Herstructurering van 70 rijksmonumenten

Op het terrein van dit voormalige legerkamp uit WOII staan zo’n 60 rijksmonumentale gebouwen die al ruim 20 jaar opvang bieden aan asielzoekers. Het team van Braaksma & Roos Architectenbureau werkt aan de renovatie, modernisering en capaciteitsverhoging van de gebouwen. Een tweeledige opgave: enerzijds is het uitgangspunt om het karakter van de traditionele Duitse bouwstijl en het bos- en weidelandschap te koesteren, anderzijds willen wij een veilige, prettige leef- en werkomgeving creëren voor zowel de bewoners als de medewerkers van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA), de verschillende ketenpartners en de omgeving. Flexibiliteit, helderheid en leefbaarheid zijn de belangrijkste doelstellingen voor het project AZC Gilze.

De opgave

Op het eerste gezicht ziet het complex Prinsenbosch in Gilze Rijen er niet uit als een militaire basis; het lijkt meer op een typisch Brabants boerendorp. Toch heeft de Duitse bezetter het in 1940 voor deze functie gebouwd. Als camouflage en bescherming tegen de vijandige partij. Braaksma & Roos Architectenbureau restaureert de 70 rijksmonumenten op het terrein en past ze aan voor de actuele functie; een opvanglocatie van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers met bijna 1200 bewoners. Na renovatie zal de locatie prettiger aanvoelen, geschikt zijn voor bewoning van gezinnen en flexibeler zijn in het gebruik.

Analyse

Heimatschutz architectuur

Prinsenbosch is een bijzonder voorbeeld van Heimatschutz architectuur, gekenmerkt door een traditionele en lokale bouwstijl. De legergebouwen zijn vermomd als huizen in een typisch Nederlands dorpje. Een camouflage strategie die vaker gebruikt werd, en waarvan Pinsenbosch één van de best bewaarde voorbeelden is. En de tactiek bleek effectief: de gebouwen hebben tijdens de oorlog geen noemenswaardige beschadiging opgelopen. Ook de ogenschijnlijk willekeurige aanleg van het complex heeft hiermee te maken. Wat ligging en oriëntatie betreft lijkt er tussen de verschillende gebouwen geen onderling verband te bestaan.

kern van beton

De gebouwen hebben maar één bouwlaag: de begane grond en een zadeldak. Oorspronkelijk hadden de gebouwen gemêleerde daken met rode en gesmoorde pannen uit Echt. De gevels zijn opgebouwd uit bakstenen die de inslagveilige betonnen kern verhullen. De luiken die voor de ramen hebben gezeten zijn helaas bijna allemaal verdwenen. Op het terrein staan verschillende typen gebouwen: legeringsgebouwen en magazijnen zijn gecamoufleerd in een gebouwtype dat meerdere keren voorkomt. De kegelbaan, het badhuis en een overgebleven kolenhok zijn verhuld in unieke grotere gebouwen die slechts één keer voorkomen.

Visie

Een veilig tussenstation

De opdracht aan Braaksma & Roos Architectenbureau is om het complex beter te laten aansluiten bij het nieuwe gebruik. Daarbij behouden we zo veel mogelijk van de karakteristieke architectuur van de bestaande bebouwing. De gebouwen worden flexibeler ingedeeld, gemoderniseerd en opgesplitst in kleinere eenheden.

het resultaat

De voormalig bunkers hadden veelal kleine ramen om mogelijke schade zo veel mogelijk te beperken. Door het vergroten en toevoegen van ramen komt er nu meer daglicht binnen in de woonruimtes. Ook de kapverdieping van de gebouwen wordt officieel bewoonbaar met moderne dakkappellen, en de woningen krijgen ieder een eigen voordeur. Bovendien krijgen de gebouwen een eigen keuken. Het industriële materialenpalet contrasteert met de historiserende Heimatschutz architectuur en laat zien waar een nieuwe tijdslaag is toegevoegd. Naast de renovatie van bestaande gebouwen zijn er ook nieuwe facilitaire gebouwen ontworpen: een medisch gebouw en een naastgelegen woongebouw voor ouderen en mindervaliden.

landschap

openheid en geslotenheid

Het terrein van Prinsenbosch van maar liefst 28 hectare werd vanaf het einde van de negentiende eeuw beplant als productiebos. Daardoor mist de huidige omgeving overzichtelijkheid en leesbaarheid. In samenwerking met Marlies van Diest landschapsarchitecten verbeteren we de omliggende omgeving door ‘leefzones’  te creëren rondom de gebouwen. Zo wordt het karakter van afwisselende openheid en geslotenheid van het terrein versterkt en worden de verblijfsgebouwen extra uitgelicht door het landschap. Bij de hoofdentree van ieder gebouw worden herkenbare gebouwaanduidingen geplaatst.

Projectgegevens

Opdrachtgever:
COA
Datum:
2015 - heden
Bebouwde oppervlakte:
16.000 m2
Status:
Rijksmonument
Programma:
Opvang asielzoekers, kantoor COA en ketenpartners
Landschap:
Marlies van Diest
Aannemer:
Spie
Installatie advies:
Hoppenbrouwers
Bouwfysisch adviseur:
Nelissen
Constructeur:
IMD
Locatie:
Gilze
Fotografie:
Arjen Veldt