Steenoven Plasserwaard, Wageningen

Waar industrie en natuur samenkomen

Wandelend over de Grebbedijk in het weelderige landschap van de uiterwaarden, merk je tussen de bomen opeens een hoge ronde schoorsteen op. In het groen verscholen bespeur je het dak van de voormalige steenfabriek en zijn de contouren van de ovens te onderscheiden. Deze monumentale steenfabriek Plasserwaard heeft Braaksma & Roos Architectenbureau met zorg getransformeerd tot 8 luxe woningen die een bijzondere relatie aangaan met het uitgestrekte groen. Duurzaamheid is het sleutelwoord bij dit project, waarin industrie en natuur samenkomen.

Na het sluiten van de fabriek in 1980 is jaren lang gezocht naar een geschikte nieuwe functie voor het gebouw. Maar verbouwen van zo’n uniek gebouw in deze kwetsbare omgeving lag gevoelig, en geen van de opties bleek haalbaar. Tot in 2005 het tij keerde: de steenoven, inmiddels een rijksmonument, kreeg een aparte status waardoor verbouwen wél mogelijk werd. De particuliere eigenaar vond in ons een sparringpartner en architect met wie hij het industriële complex heeft herontwikkeld tot een uitzonderlijke woonfunctie.

Veertig jaar geleden werden er nog bakstenen van klei uit de Nederrijn gebakken in Steenoven Plasserwaard. De fabriek werd gebouwd in 1930 volgends de modernste technieken, met een zogenaamde klinkerkamerringoven. Het gebouw bestond uit twee rijen van dertien aan elkaar geschakelde ovens met daarboven een stookzolder onder een hoge houten kapconstructie. Op de kop van de fabriek werd een zestig meter hoge schoorsteen geplaatst, een eye-catcher in de omgeving.

De steenoven heeft een markante en beeldbepalende ligging in het Gelderse rivierengebied. Wij vonden het dan ook belangrijk om de vorm, structuur en het silhouet van het industriële complex te koesteren, waardoor het in het landschap nog steeds als steenfabriek herkenbaar zou zijn. Tegelijkertijd wilden wij de ruime, luxe woningen een optimale verbinding geven met de groene omgeving.

In het interieur van de appartementen ervaren de bewoners de bijzondere kwaliteiten van het industriële monument. De woon- en slaapkamers op de verdieping worden overspannen door de houten kapconstructie. Op de begane grond vormen de voormalige ovens met hun ronde gewelven aan de voorzijde de hoofdontsluiting tot de woningen. Aan de achterzijde vloeien de woonruimten over in de mooiste achtertuin van Nederland. De schoorsteen is na zorgvuldige restauratie ingezet als trappenhuis van de woning op de kop van het complex.

Van buiten ervaar je de steenoven als één geheel. Binnen het gebouw hebben de 8 woningen een hoge mate van eigenheid en privacy gekregen. De nieuwe loggia’s in de kap brengen niet alleen een overvloed aan daglicht in de woningen maar bieden de bewoners bovendien een beschutte buitenruimte op de verdieping met een fenomenaal uitzicht over de rivier. Alle woningen hebben een exclusieve tuin met terras die overgaat in het collectieve groen.

Bij de renovatie en herbestemming van de Plasserwaard zijn wij op een bewuste manier omgegaan met de bestaande materialen. Zo is 80% van de houten spanten en dakpannen behouden gebleven en zijn de doorgebakken stenen gewelven van de ovens als bijzonder element gekoesterd. Slechts waar nodig hebben wij nieuwe ambachtelijke materialen aangevuld. Hoogwaardige isolatie van de woningen en technische installaties zorgen voor een zeer laag energieverbruik. Bovendien wordt per jaar een CO2-reductie van 6 ton bereikt!