Westergasfabriek, Amsterdam
Broedplaats voor creatieve energie

Het voormalige industriële complex van de Westergasfabriek heeft zich de laatste jaren ontwikkeld als een wervelende culturele broedplaats in Amsterdam. Braaksma & Roos Architectenbureau ontwikkelde het masterplan voor transformatie van de monumentale fabrieksgebouwen tot een multifunctionele toplocatie voor werken, ontspannen en ontmoeten. De gebouwen vormen het hele jaar door het decor van spraakmakende evenementen zoals Amsterdam Fashionweek, dance-feest Awakenings en culinaire festivals. De succesfactor van het complex schuilt in de ideale combinatie van creatieve sfeer, de groene omgeving en de stoere gebouwen.

De opgave

Ruimte voor creatieve energie

In de jaren ’70 en ’80 had de stad Amsterdam een groot tekort aan groen- en recreatievoorzieningen. Het zwaar vervuilde terrein van de Westergasfabriek kwam toen al in beeld als mogelijke locatie voor een stadspark. Na sanering van het terrein en de tijdelijke ingebruikname van de gebouwen in de jaren ’90 werd het duidelijk: de Westergasfabriek had de potentie om dé nieuwe culturele broedplaats van Amsterdam te worden. Het team van Braaksma & Roos Architectenbureau werd in 2001 geselecteerd voor het masterplan en de supervisie op de herbestemming en restauratie van de 17 monumentale gebouwen en het omliggende terrein.

Analyse

Eenheid in verscheidenheid

Aan het einde van de negentiende eeuw werd de steenkoolgasfabriek gebouwd op een strategische locatie tussen het spoor, het water en toegangswegen. Met het gewonnen gas werd Amsterdam ’s avonds van stadsverlichting voorzien. Op het terrein werden onder andere gashouders, zuiveringshallen, machinekamers en opslagloodsen gebouwd. Ieder had een duidelijke eigen functie in het industriële proces, maar samen vormden de gebouwen en het terrein een duidelijke eenheid.

Masterplan

Unieke gebouwen voor specifiek gebruik

Onze visie op de herontwikkeling was gericht op het optimaal inzetten van de cultuurhistorie, de architectuur en de industriële uitstraling voor het nieuwe culturele gebruik. Het versterken van de samenhang tussen de gebouwen onderling en de stad was ons uitgangspunt. Ieder gebouw op het terrein heeft eigen unieke kenmerken die leidend waren voor de nieuwe functie. Het zuiveringsgebouw bijvoorbeeld is, met een lengte van maar liefst 200 meter, geschikt voor bedrijfspresentaties, diners en modeshows. De gashouder is misschien wel het meest karakteristieke gebouw op het terrein met een bijzondere kolomvrije ronde ruimte en imposante gietijzeren plafondconstructie. Met een gebruiksruimte van 3.000 m2 en een hoogte van 16 meter vormt dit gebouw een uitgesproken locatie voor grootschalige exposities, beurzen en dancefeesten.

 

Het ontwerp

Stoere, ruwe en lichte ruimten

Op sommige plekken hebben wij flinke ingrepen gedaan om het nieuwe gebruik mogelijk te maken, maar deze verstoren de gebouwen zo min mogelijk. Bovendien is daarmee de gebruikswaarde aan de binnenkant juist vergroot – tijdens een workshop overdag ervaart de bezoeker de gebouwen als aangename, hoge en lichte werkruimten terwijl tijdens een avondevenement de stoerheid van de onafgewerkte muren en de stalen constructie van het plofdak worden aangelicht voor een optimale beleving van de locatie.

Uitbreiding gashouder: passend en eigentijds

Het eigentijdse ontwerp voor de nieuwe hoofdentree van de gashouder is vormgegeven met stoere materialen als glas en staal. Constructie en installaties zijn hier volledig in het zicht gelaten. Deze aanbouw biedt, naast ondersteunende facilitaire en sanitaire functies, een voor het complex belangrijke expositieruimte met een capaciteit van maar liefst 3.500 mensen.

Het landschap

Van brownfield naar greenfield

De industriële gebouwen vormen een onlosmakelijks eenheid met het omliggende terrein. Het landschapsontwerp van Gustafson Porter benadrukt enerzijds het industriële, monumentale karakter van het complex, maar verzacht anderzijds ook de harde uitstraling van
de fabrieksgebouwen. Het park prikkelt alle zintuigen – je hoort er water stromen bij de moerasvijvers en ziet de trein verdwijnen achter de talud. In het park liggen harde stoere betonplaten maar er zijn ook kleurige bloemenvelden. In de gashoudervijvers vind je afgeschermde vlonders om te picknicken. Het park biedt dan ook zowel ruimte als intimiteit.

Projectgegevens

Opdrachtgever:
Bouwfonds MAB Development
Gebruiker:
Westergasfabriek B.V, Tony’s Chocolonely, VARA, Kunstbende, Studio Parker, e.a.
Locatie:
Haarlemmerweg, Amsterdam
Datum:
2002 - 2007
Status:
Rijksmonument
Omvang:
130.000 m2
Programma:
Theater, Poppodium, Restaurant, Commerciële verhuur, Expositie ruimten, Studio’s
Bouwsom:
60 miljoen euro
Landschap:
Gustafson Porter
Aannemer:
Jurriëns
Projectmanager:
Arcadis
Adv. bouwf.:
Techniplan
Adv. constr.:
ABT
Prijzen:
Europa Nostra Award 2010, Gouden Piramide 2004
Fotografie:
Arjen Veldt